Bộ môn Công nghệ Sinh học – Thực phẩm, Khoa Kỹ thuật – Công nghệ

   Nhà xuất bản Nông nghiệp xuất bản sách “Công nghệ Vi sinh và Ứng dụng” do tác giả Trần Minh Tâm và  Đàm Sao Mai (2020) biên soạn đã nêu rất rõ các khái niệm về các nguồn dinh dưỡng, giải thích các loại nguyên liệu chất thải phụ phẩm để sản xuất phân vi sinh, các loại vi sinh vật, các giai đoạn sản xuất và ích lợi của phân vi sinh.
   (1) Nguồn dinh dưỡng đất, bên cạnh các chất hữu cơ, các loại muối khoáng (đa lượng và vi lượng) còn có sự hoạt động của các vi sinh vật trong đất. Chính nhờ những hoạt động của các vi sinh vật đã làm phân giải nhanh chóng các chất hữu cơ trong đất, các chất phế thải của đồng ruộng, các xác côn trùng, động vật chết, … thành các chất dinh dưỡng mà bộ rễ có thể hấp thu để nuôi cây. Nguồn dinh dưỡng được tạo ra từ các hoạt động của vi sinh vật ở trong đất là rất lớn và không thể thiếu đối với sự sinh trưởng và phát triển của cây trồng.
   Dựa vào đặc tính hoạt động và khả năng sinh khối rất lớn của các vi sinh vật trong đất, người ta đã tiến hành phân lập, nuôi cấy và sản xuất nhân tạo các sinh vật này trong phòng thí nghiệm rồi đưa trở lại đồng ruộng dưới dạng chế phẩm phân bón mang các chủng vi sinh vật hoạt động phân giải chất hữu cơ gọi là phân vi sinh.
Bón phân vi sinh tức là làm tăng lượng vi sinh trong đất tạo điều kiện cho các hoạt động phân giải chất hữu cơ trong đất nhanh hơn, mạnh hơn và cung cấp nguồn dinh dưỡng cho cây trồng nhiều hơn so với bình thường khi không bón. Phân vi sinh là chế phẩm sinh học có chứa một hoặc nhiều loại vi sinh vật khác nhau có khả năng cộng sinh trong đất, khi bón phân các vi sinh vật làm tăng nhanh quá trình chuyển hóa trong đất, giúp cây tăng năng suất. Trước đây, người ta hiểu phân vi sinh (hay phân sinh học) chỉ đơn giản là những chế phẩm sinh khối vi sinh vật có khả năng chuyển hóa một cơ chất nào đó, tăng khả năng chuyển hóa, giúp cây trồng phát triển mạnh hơn. Ngày nay, phân vi sinh được hiểu rộng hơn, đó là chế phẩm gồm hỗn hợp nhiều loại vi sinh vật khác nhau. Các vi sinh vật này có khả năng cộng sinh trong đất và làm tăng quá trình chuyển hóa trong đất, tăng năng suất cây trồng.
   (2) Nguyên liệu chất thải phụ phẩm để sản xuất phân vi sinh.
   Có nhiều nguồn nguyên liệu khác nhau được sử dụng để sản xuất phân vi sinh như các hợp chất vô cơ (bột photphorit, bột apatit, bột xương, bột vỏ sò, …) hay các chất hữu cơ (than bùn, phế thải nông nghiệp, rác thải, …). Việc sử dụng nguồn rác thải hữu cơ và các phế phẩm ngành nông -  công nghiệp làm phân bón vi sinh được xem là giải pháp tối ưu, vừa làm sạch môi trường sinh thái vừa tạo ra nguồn phân hữu cơ rất tốt để bón cho cây trồng, tiết kiệm được nhiều chi phí cho sản xuất nông nghiệp.
   - Rác thải hữu cơ: Các loại rác thải hữu cơ trong sinh hoạt có thể phân hủy được.
   - Phế phẩm nông nghiệp: Rác phế thải có nguồn gốc từ thực vật: lá cây; vỏ dừa, vỏ trấu, vỏ cà phê; phân chuồng, rỉ đường, …
   - Phế phẩm công nghiệp: Phế thải của các quy trình sản xuất công nghiệp như sản xuất bia, thức ăn gia súc, thực phẩm, …

Hình 1. Một số nguồn nguyên liệu chất thải phụ phẩm để sản xuất phân bón vi sinh

   Song hành với Trần Minh Tâm và  Đàm Sao Mai (2020); Nguyễn Mạnh Hùng và Nguyễn Mạnh Chinh (2019) đã xác định được các nhóm vi sinh vật thường hiện hữu trong phân vi sinh. 
   (3) Vi sinh vật trong phân vi sinh.
   Các vi sinh vật trong phân vi sinh là các vi sinh vật có ích có tác dụng huy động thêm chất dinh dưỡng cho cây khi bón vào đất. Các vi sinh vật thường được sử dụng trong sản xuất phân vi sinh như vi khuẩn cố định đạm: Azotobacter, Azospicilium, Rhizobium; Vi khuẩn chuyển hóa lân dễ tiêu: Pseudomonas, Bacillus, Micrococcus; Vi nấm phân giải cellulose: Trichoderma; Vi khuẩn kích thích tăng trưởng cây: Rhizobacteria .
   Các vi sinh vật này được phân lập từ môi trường tự nhiên, nuôi cấy trên môi trường dinh dưỡng nhân tạo nhằm tạo dòng thuần làm nguồn giống gốc để sử dụng cho sản xuất phân vi sinh. 

Hình 2. Một số vi sinh vật được sử dụng sản xuất phân vi sinh

   (4) Sản xuất phân vi sinh gồm 03 giai đoạn, với mục đích tạo ra sản phẩm đạt đúng tiêu chuẩn nhằm đảm bảo chất lượng tốt phục vụ tốt cho sức khỏe và lợi ích của cây trồng.

Hình 3. Quy trình tổng quát sản xuất phân vi sinh